Ly hợp ô tô được xem là chiếc “cầu nối” truyền momen lực từ động cơ đến hộp số. Nhờ có thiết bị này mà ô tô có thể chuyển động tiến – lùi hoặc dừng lại theo điều khiển của người lái. Để hiểu rõ hơn về ly hợp là gì cũng như cấu tạo, công dụng và nhiệm vụ của ly hợp mời bạn cùng tham khảo thông tin trong bài viết.
Ly hợp ô tô là gì?
Ly hợp hay còn được biết đến với tên gọi khác là nồi, côn hoặc nồi ambraya. Đây là một bộ phận quan trọng trong động cơ xe ô tô, giúp kết nối trục khuỷu của động cơ ô tô với các bộ phận khác của hộp số.
Phân loại các bộ ly hợp phổ biến hiện nay
Từng dòng ô tô sẽ có các loại ly hợp riêng để phù hợp với hộp số cũng như thiết kế động cơ. Về cơ bản, ly hợp được phân loại dựa theo phương thức hoạt động cũng như nguyên lý cấu tạo. Cụ thể như sau:
Dựa vào phương pháp tạo lực ép
Dựa trên phương pháp tạo lực ép, ly hợp của xế hộp được chia thành 3 loại gồm:
- Ly hợp ly tâm
- Ly hợp nửa ly tâm
- Ly hợp lò xo.
Dựa vào phương pháp truyền momen xoắn
Xét theo phương thức truyền momen xoắn, ly hợp ô tô được phân thành các loại gồm:
- Ly hợp thủy lực
- Ly hợp ma sát
- Ly hợp điện từ
- Ly hợp liên hợp
Dựa vào phương pháp dẫn động
Xét theo phương pháp dẫn động, ly hợp ô tô được phân thành:
- Ly hợp dẫn động thủy lực
- Ly hợp dẫn động cơ khí
- Ly hợp tự động thủy lực
Dựa vào phương pháp điều khiển
Ly hợp theo phương pháp điều khiển được chia làm 2 loại gồm:
- Ly hợp điều khiển tự động
- Ly hợp điều khiển thủ công
Dựa vào trạng thái làm việc
Xét theo trạng thái làm việc ly hợp sẽ được chia thành hai loại sau:
- Ly hợp mở
- Ly hợp đóng
Cấu tạo của bộ ly hợp ô tô
Cấu tạo
Cấu tạo ly hợp ô tô bao gồm 7 bộ phận là: bánh đà; đĩa ly hợp; vòng bi cắt; bàn đạp; xi lanh chính; xi lanh cắt ly hợp trên xe; nắp ly hợp và lò xo đĩa. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết từng bộ phận ngay dưới đây!
Bánh đà
Đây là bộ phận tạo ra momen quán tính khối lượng giúp động cơ ô tô có thể vận hành. Bánh đà cũng được xem là nguồn để các bộ phận khác có thể liên kết lại với nhau. Bánh đà được làm từ chất liệu dày nhằm hấp thụ lượng nhiệt lớn tỏa ra khi ly hợp vận hành.
Ngoài ra, bộ phận này cũng có mặt nhẵn giúp tạo ra bề mặt ma sát, đồng thời được khoan các lỗ giúp gắn các bộ phận ly hợp trên xe. Bạc đạn ở tâm bánh đà tương tự như ổ lót dẫn hướng đảm nhận nhiệm vụ giữ cho đầu ngoài cùng của trục sơ cấp hộp số. Đặc biệt, bạc đạn luôn phải được bôi trơn để hoạt động.
Đĩa ly hợp
Đĩa ly hợp còn được gọi là lá côn. Bộ phận này được gắn với nguồn và đảm bảo tiếp xúc một cách đồng đều với bề mặt ma sát của đĩa ép ly hợp và bánh đà. Lá côn mỏng, hình tròn, được làm từ chất liệu thép với một moay ơ đặt ở giữa. Bề ngoài của lá côn được ép vật liệu ma sát bằng đinh tán.
Vật liệu ma sát tán vào các phần gợn sóng ở mặt ngoài của đĩa ly hợp. Chúng tạo ra lớp đệm đàn hồi có tác dụng làm giảm va chạm khi đĩa ly hợp bị ép mạnh vào bánh đà. Đĩa ly hợp có thể di chuyển dọc theo trục, tuy nhiên khi đĩa quay thì trục cũng phải quay theo.
Vòng bi cắt
Vòng bi cắt cũng là một bộ phận quan trọng của ly hợp ô tô. Nhiệm vụ của chi tiết này là đóng và cắt ly hợp. Vòng bi đã được bôi mỡ và không cần bảo dưỡng trong suốt quá trình sử dụng. Chi tiết này được gắn trên ống trượt và có thể chuyển động trượt dọc theo trục.
Vòng bi cắt hấp thụ chênh lệch tốc độ quay giữa càng cắt ly hợp và lò xo đĩa rồi truyền chuyển động của càng cắt vào lò xo đĩa. Vòng bi cắt ly hợp tự định tâm giúp tự động điều chỉnh để giữ đường tâm của vòng bi cắt ly hợp thẳng với đường tâm của trục sơ cấp hộp số.
Bàn đạp
Vai trò của bàn đạp ly hợp là tạo ra áp suất thủy lực trong xi lanh chính. Áp suất này sẽ tác dụng lên xy lanh cắt ly hợp đồng thời tạo ra việc đóng – ngắt ly hợp. Trong một số tình huống khi đạp hết ly hợp nhưng không thể cắt được động lực thì nguyên nhân có thể do ly hợp đã bị mòn hoặc hành trình tự do của bàn đạp ly hợp không chuẩn xác.
Xi lanh chính của bộ ly hợp
Xi lanh chính của ly hợp ô tô gồm: cần đẩy, pit tông xi lanh chính, lò xo hãm, lò xo ly hợp và buồng chứa dầu. Trong quá trình vận hành, sự trượt của pit tông tạo ra áp suất thủy lực giúp điều khiển việc đóng cắt ly hợp. Lúc này, lò xo sẽ phản hồi của bàn đạp và liên tục kéo cần đẩy về phía bàn đạp ly hợp.
Xi lanh cắt ly hợp
Xi lanh cắt ly hợp nhận áp suất dầu thủy lực từ xi lanh chính để điều khiển pit tông dịch chuyển, từ đó thông qua cần đẩy để điều khiển càng cắt ly hợp. Hiện nay, đa số ô tô thường sử dụng hai loại xi lanh cắt ly hợp là xi lanh có thể điều chỉnh và xi lanh tự điều chỉnh.
- Xi lanh tự điều chỉnh: Được trang bị một lò xo côn trong buồng xi lanh cắt ly hợp. Lò xo luôn ép cần đẩy vào càng cắt ly hợp để giúp hành trình tự do của bàn đạp không thay đổi.
- Xi lanh có thể điều chỉnh: Đối với loại xi lanh này, khi ly hợp bị mòn, vị trí của lò xo đĩa thay đổi, vòng bi cắt ly hợp không áp sát vào lò xo đĩa khiến hành trình tự do của bàn đạp thay đổi. Lúc này người dùng bắt buộc phải điều chỉnh vít lắp ở đầu cần đẩy để càng ly hợp được ép sát vào vòng bi.
Nắp ly hợp và lò xo đĩa
Nắp ly hợp ô tô hay còn được gọi là bàn ép có nhiệm vụ nối và ngắt công suất động cơ. Nắp ly hợp được trang bị lò xo giúp đẩy đĩa ép ly hợp vào đĩa ly hợp.
Nguyên lý hoạt động
Nguyên lý vận hành của bộ ly hợp ô tô như sau:
- Để đóng ly hợp, người lái cần nhả chân khỏi chân côn. Lúc này bánh đà quay, đĩa ma sát bị lò xo đẩy áp chặt lên bánh đà thông qua đĩa ép. Nhờ lực ma sát mà momen được truyền từ trục khuỷu qua đĩa ma sát và then hoa đến trục sơ cấp của hộp số. Các chi tiết trên sẽ tạo thành một khối và cùng chuyển động quay theo bánh đà.
- Khi ngắt ly hợp thì người lái sẽ đạp côn để thông qua đòn bẩy và khớp nối, trượt chuyển động sang trái sép vào đầu cần bẩy để chúng quay trên giá đỡ. Đầu kia của cần bẩy kéo đĩa ép thắng lực ép lò xo, dịch chuyển sang phải đồng thời tách đĩa ma sát khỏi mặt bánh đà. Lúc này, đĩa ma sát sẽ rơi vào trạng thái tự do, các bề mặt hở và momen động cơ không thể truyền qua đĩa tới trục sơ cấp hộp số.
- Để ngắt ly hợp, một số bộ ly hợp phải kéo khớp trượt đầu lò xo màng hoặc đầu cần bẩy ra. Một số loại ly hợp khác thì cần ép khớp trượt vào đầu lò xo màng hoặc đầu cần bẩy.
Công dụng của ly hợp
Nhiệm vụ của ly hợp ô tô là dẫn động cho hộp số bằng cách đóng và mở theo điều khiển của người lái. Từ đó, momen lực được nối hoặc ngắt để xe có thể chuyển động tiến – lùi hoặc dừng lại.
Cụ thể, khi xe ở số tiến, ly hợp ô tô được mở ra tại số tương ứng giúp truyền momen lực từ động cơ tới trục dẫn động của hộp số, từ đó giúp bánh xe chuyển động. Khi phanh xe thì ly hợp đóng lại, động cơ sẽ bị tách ra khỏi hệ thống truyền động. Lúc này, momen lực bị đổi chiều hoặc bị ngắt và giúp xe dừng lại.
Những hư hỏng thường gặp liên quan đến ly hợp ô tô
Bộ ly hợp thường gặp một số sự cố hỏng hóc dưới đây:
Động cơ bị rung, giật mạnh khi nhả bàn đạp ly hợp
Đây là một trong những lỗi thường gặp khi các chi tiết của bộ ly hợp ma sát khô. Lúc này, khi bạn cài số và buông chân ly hợp, đồng cơ sẽ bị giật và rung rất mạnh, sự kết nối của bộ ly hợp không êm. Khi gặp sự cố này, tốt nhất bạn nên đưa xế hộp của mình đến các gara uy tín để kiểm tra.
Xe ô tô khó vào số
Mặc dù bạn đã đạp hết khoảng chạy của bàn đạp ly hợp tuy nhiên việc vào số vẫn khó, điều này chứng tỏ bộ ly hợp xe ô tô đang gặp sự cố. Nguyên nhân có thể là do điều chỉnh sai hành trình tự do của bàn đạp. Lúc này bạn cần đưa xe đến gara để được khắc phục.
Bàn đạp ly hợp bị rung
Để phát hiện lỗi này, bạn có thể ấn nhẹ chân lên bàn đạp ly hợp lúc động cơ đang nổ và cảm nhận mức độ rung. Lỗi này có thể do sai sót khi lắp ráp đĩa ly hợp không chuẩn khiến thiết bị này bị dịch chuyển ở mỗi vòng quay. Nếu không khắc phục kịp thời sẽ khiến ly hợp nhanh bị mài mòn.
Đạp bàn đạp ly hợp phát ra tiếng kêu nhẹ
Khi bộ phận của ly hợp ô tô là vòng bị bị hỏng, mòn hoặc thiếu mỡ bôi trơn sẽ tạo ra tiếng kêu khi bạn ấn vào bàn đạp ly hợp. Lúc này bạn cần đưa xế hộp đến gara để kiểm tra.
Đĩa ly hợp nhanh bị mài mòn
Trong quá trình lái xe, nếu bạn có thói quen gác chân lên bàn đạp ly hợp lúc xe đang chạy sẽ khiến cho đĩa ly hợp nhanh bị mòn. Ngoài ra, thói quen đi số cao rà côn để đạt tốc độ chậm cũng là nguyên nhân dẫn đến sự cố này.
Trên đây là những thông tin cơ bản về cấu tạo, phân loại cũng như nhiệm vụ của ly hợp ô tô. Trong trường hợp đang lưu thông xe trên đường, nếu gặp các sự cố về ly hợp như bị rung, giật mạnh, không thể vào số… hãy liên hệ với Trung tâm cứu hộ giao thông 119 để được hỗ trợ. Với đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm, chúng tôi sẽ giúp bạn giải quyết nhanh chóng mọi sự cố liên quan đến xế hộp của bạn.
